قرارداد عدم افشای اطلاعات (NDA) چیست؟ راهنمای کامل قرارداد محرمانگی

قرارداد عدم افشای اطلاعات (NDA) چیست و چه کاربردی دارد؟
NDA مخفف عبارت Non-Disclosure Agreement است و در فارسی با نامهای مختلفی مثل «قرارداد محرمانگی»، «توافقنامه رازداری» یا «قرارداد عدم افشای اطلاعات» شناخته میشود. این قرارداد معمولاً زمانی به کار میرود که دو طرف قصد دارند همکاری یا مذاکرهای داشته باشند که در آن اطلاعات حساس و ارزشمند رد و بدل میشود. در چنین شرایطی، لازم است یک توافق رسمی وجود داشته باشد که مانع افشای اطلاعات شود.
به زبان ساده، قرارداد NDA نوعی تعهد حقوقی است که تضمین میکند اطلاعات شما فقط برای هدف مشخصشده در قرارداد استفاده میشود و طرف مقابل اجازه ندارد آن را در جای دیگری به کار بگیرد یا در اختیار افراد غیرمرتبط قرار دهد.
برای مثال، فرض کنید شما یک کارآفرین هستید و قصد دارید برای جذب سرمایه، جزئیات طرح کسبوکار خود را به یک سرمایهگذار ارائه کنید. بدون وجود قرارداد عدم افشای اطلاعات، سرمایهگذار میتواند آزادانه از ایده شما استفاده کند یا آن را به تیم دیگری بسپارد. اما با امضای NDA، شما یک پشتوانه حقوقی قوی برای پیگیری نقض محرمانگی خواهید داشت.
اهمیت این قرارداد بهویژه در حوزههای استارتاپ، فناوری، پروژههای نرمافزاری، تولید محصولات خاص و حتی همکاریهای ساده با فریلنسرها بسیار بالاست.
قرارداد عدم افشای اطلاعات (NDA) یک توافق حقوقی رسمی میان دو یا چند طرف است که براساس آن، طرف دریافتکننده متعهد به حفظ محرمانگی میشود. تعریف رسمی NDA را در وبسایت Investopedia بخوانید
فهرست مطالب این نوشته
چرا قرارداد محرمانگی اهمیت دارد؟
شاید در نگاه اول به نظر برسد که قرارداد محرمانگی فقط برای شرکتهای بزرگ یا پروژههای بسیار پیشرفته لازم است. اما واقعیت این است که هر همکاری—even یک پروژه کوچک تولید محتوا—ممکن است شامل اطلاعاتی باشد که ارزش مالی یا اعتباری زیادی دارد.
اولین دلیل اهمیت NDA، حفظ ایدههاست. بسیاری از استارتاپها تنها یک ایده ناب دارند و اگر آن ایده توسط دیگران افشا یا کپی شود، تمام تلاشها بیثمر میشود. دومین دلیل، حفاظت از دادههای مشتریان است. امروز قوانین حریم خصوصی سختگیرانهتر شده و افشای اطلاعات مشتری میتواند حتی منجر به پیگرد قانونی شود.
سومین دلیل، ایجاد اعتماد است. وقتی کارفرما یک NDA در اختیار پیمانکار یا کارمند قرار میدهد، این پیام را منتقل میکند که اطلاعات ارزشمند است و باید با دقت نگهداری شود.
در نهایت، قرارداد محرمانگی به شما ابزار حقوقی میدهد. اگر طرف مقابل تعهد خود را نقض کند، شما میتوانید بر اساس قرارداد خسارت دریافت کنید یا حتی دستور قضایی برای جلوگیری از انتشار بیشتر اطلاعات بگیرید.
پژوهشهای منتشرشده در Harvard Business Review نشان میدهد که فقدان قرارداد محرمانگی در بسیاری از همکاریها باعث از دست رفتن سرمایهگذاران یا سرقت ایدههای استارتاپی شده است.
انواع قرارداد عدم افشای اطلاعات (یکطرفه، دوجانبه، چندجانبه)
قراردادهای محرمانگی یا NDA به طور کلی در سه دسته اصلی قرار میگیرند:NDA یکطرفه: در این حالت فقط یک طرف اطلاعات محرمانه در اختیار دارد و طرف دیگر صرفاً دریافتکننده است. مثال رایج آن همکاری با یک کارآموز یا پیمانکار است که به دادههای داخلی شرکت دسترسی پیدا میکند.
NDA دوجانبه: در این حالت هر دو طرف اطلاعات حساسی دارند و هر دو باید محرمانگی را رعایت کنند. این نوع قرارداد بیشتر در مذاکرات سرمایهگذاری یا همکاریهای تجاری بین دو شرکت استفاده میشود.
NDA چندجانبه: زمانی کاربرد دارد که چندین شرکت یا سازمان در یک پروژه بزرگ با هم همکاری کنند. مثلاً در یک پروژه بینالمللی انرژی، چند شرکت مختلف اطلاعات حیاتی خود را با یکدیگر به اشتراک میگذارند.
هر کدام از این انواع مزایا و محدودیتهای خاص خود را دارند و انتخاب درست آنها به شرایط همکاری بستگی دارد.

تنظیم قرارداد محرمانگی کار سادهای نیست و بسیاری از افراد در همین بخشها دچار اشتباه میشوند. برای صرفهجویی در زمان و جلوگیری از خطا، میتوانید از قراردادهای آماده NDA مارکت پلو استفاده کنید که شامل نسخههای پیمانکار، استارتاپی و کارمند/مدیر است.
اطلاعات محرمانه چه چیزهایی را شامل میشود؟
یکی از مهمترین بخشهای هر قرارداد عدم افشای اطلاعات تعریف دقیق «اطلاعات محرمانه» است. اگر این تعریف کلی و مبهم نوشته شود، قرارداد عملاً بیفایده خواهد بود.
اطلاعات محرمانه میتواند شامل موارد زیر باشد:
دادههای مالی و حسابداری شرکت
استراتژیهای بازاریابی و فروش
فهرست مشتریان و تأمینکنندگان
کد نرمافزار، الگوریتمها و مستندات فنی
طرحها، نقشهها، نمونههای آزمایشی
قراردادهای جاری با مشتریان یا شرکا
اما همه اطلاعات محرمانه محسوب نمیشوند. استثنائات شامل:
اطلاعاتی که عمومی هستند یا عمومی میشوند
اطلاعاتی که از قبل در اختیار طرف مقابل بوده
اطلاعاتی که طبق قانون باید افشا شوند (مثل حکم دادگاه)
به همین دلیل، در هر قرارداد NDA باید بند مشخصی وجود داشته باشد که هم اطلاعات محرمانه و هم استثنائات را تعریف کند.

بندهای مهم در تنظیم قرارداد عدم افشای اطلاعات
یک قرارداد NDA حرفهای بدون چند بند کلیدی عملاً ناقص است. این بندها ستون فقرات قرارداد هستند:
۱. تعریف اطلاعات محرمانه: باید دقیق و جزئی باشد. نوشتن «اطلاعات شرکت» کافی نیست؛ باید دقیقاً ذکر شود شامل چه نوع دادههایی میشود.
۲. مدت قرارداد: مدت زمان اعتبار قرارداد باید مشخص باشد. معمولاً بین ۲ تا ۵ سال متداول است.
۳. قلمرو جغرافیایی: باید مشخص شود قرارداد در چه محدودهای معتبر است (ایران یا بینالمللی).
۴. تعهدات طرفین: شامل ممنوعیت افشا، ممنوعیت استفاده خارج از هدف و الزام به بازگرداندن یا امحاء اطلاعات.
۵. خسارت مقطوع (وجه التزام): تعیین یک مبلغ مشخص بهعنوان جریمه در صورت نقض قرارداد.
۶. مرجع حل اختلاف: مشخص کردن دادگاه یا مرکز داوری برای رسیدگی.
۷. فورسماژور: تعیین تکلیف در شرایط غیرقابل پیشبینی مثل جنگ یا زلزله.
۸. اعتبار امضای الکترونیکی: با توجه به قانون تجارت الکترونیک ایران معتبر شناخته میشود.
اشتباهات رایج در تنظیم NDA
بسیاری از کسبوکارها به اشتباه تصور میکنند دانلود یک نمونه آماده NDA از اینترنت کافی است. اما استفاده از قراردادهای عمومی و ناقص میتواند مشکلات جدی ایجاد کند.
رایجترین اشتباهات در تنظیم قرارداد عدم افشای اطلاعات عبارتند از:
تعریف مبهم از اطلاعات محرمانه (مثلاً فقط نوشتن «اطلاعات شرکت»).
تعیین مدت غیرمنطقی (یک ماه یا مادامالعمر).
حذف بند خسارت مشخص.
نادیده گرفتن استثنائات قانونی.
عدم توجه به شرایط خاص پروژه.
مثال: یک استارتاپ ایرانی NDA یکصفحهای ساده از اینترنت دانلود کرده بود. وقتی سرمایهگذار ایده را کپی کرد، آنها هیچ بندی برای جریمه یا مرجع حل اختلاف نداشتند و پیگیری حقوقیشان بینتیجه ماند.
نقض قرارداد محرمانگی و راههای پیگیری حقوقی آن
گاهی با وجود امضای قرارداد محرمانگی، یک طرف تعهدات خود را نقض میکند و اطلاعات محرمانه را به صورت عمدی یا سهوی افشا مینماید. این موضوع میتواند پیامدهای سنگینی برای طرف مقابل داشته باشد؛ از آسیب به اعتبار برند گرفته تا از دست رفتن مشتریان و حتی خسارات مالی مستقیم.
اولین قدم در چنین شرایطی، جمعآوری مستندات و مدارک کافی است؛ بهعنوان مثال ایمیلهای رد و بدل شده، پیامها، قرارداد اصلی و حتی شهادت شهود. پس از جمعآوری مدارک، معمولاً یک اظهارنامه رسمی از طرف زیاندیده به متخلف ارسال میشود تا او را نسبت به نقض تعهد آگاه کرده و فرصتی برای جبران فراهم کند. اگر در قرارداد مبلغ مشخصی تحت عنوان «وجه التزام» یا خسارت مقطوع تعیین شده باشد، کار پیگیری سادهتر خواهد بود زیرا دادگاه بدون ورود به محاسبه خسارات واقعی، همان مبلغ را ملاک قرار میدهد.
در صورتی که طرف متخلف به اظهارنامه توجهی نکند، زیاندیده میتواند موضوع را از طریق مراجع قضایی یا مراکز داوری پیگیری کند. دادگاه با توجه به متن قرارداد، خسارت را تعیین و حکم لازم را صادر خواهد کرد. علاوه بر مطالبه خسارت، امکان درخواست دستور موقت نیز وجود دارد؛ به این معنا که دادگاه برای جلوگیری از انتشار بیشتر اطلاعات، دستور توقف فعالیت متخلف یا محدودیتهای قانونی دیگر را صادر میکند.
این ابزار بهویژه در شرایطی اهمیت دارد که افشای اطلاعات میتواند به سرعت در فضای آنلاین یا بین رقبا منتشر شود. به همین دلیل توصیه میشود در تنظیم قرارداد عدم افشای اطلاعات (NDA)، هم بند خسارت مشخص و هم امکان رجوع به داوری یا دادگاه ذکر گردد تا در صورت نقض، مسیر پیگیری حقوقی روشن و قابل اجرا باشد.
تفاوت قرارداد عدم افشای اطلاعات (NDA) با قراردادهای مشابه
گاهی افراد NDA را با سایر قراردادها اشتباه میگیرند:
NCA (عدم رقابت): مانع همکاری طرف مقابل با رقبا پس از پایان همکاری میشود.
Non-Solicitation: مانع جذب مشتریان یا کارکنان طرف مقابل میشود.
Non-Disparagement: تعهد به عدم بدگویی یا تخریب شهرت طرف مقابل.
هرچند این قراردادها شباهتهایی به NDA دارند، اما هدف اصلیشان متفاوت است. معمولاً شرکتهای بزرگ ترکیبی از این قراردادها را برای حفاظت جامعتر استفاده میکنند.
جمعبندی
قرارداد محرمانگی یا NDA یکی از ابزارهای حیاتی برای حفاظت از اطلاعات ارزشمند در هر کسبوکاری است. چه کارآفرین باشید، چه کارمند یا سرمایهگذار، داشتن یک NDA دقیق میتواند جلوی بسیاری از مشکلات آینده را بگیرد.
این قرارداد به شما کمک میکند اعتماد متقابل ایجاد کنید، از دادههای حساس محافظت کنید و در صورت نقض، پشتوانه حقوقی داشته باشید.
اگر علاوه بر مطالعه این مقاله به دنبال نسخه آماده قرارداد هستید، میتوانید بسته کامل قرارداد NDA مارکت پلو را دانلود کنید. این بسته شامل سه نوع قرارداد (پیمانکار، دوجانبه، کارمند) در فرمت Word و PDF به همراه راهنمای پرکردن است.